«Εν σώματι»
Ατομική έκθεση ζωγραφικής του Αριστομένη Κατσούλα
ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΣ – Ευγενίου Βουλγάρεως 6, 11636
Εγκαίνια: 06.02.2024
Διάρκεια: 06.02 – 24.02.2024
Επιμέλεια έκθεσης: Νιόβη Κρητικού
Κείμενα: από Δ. ή Σ. Γ. φίλο και συλλέκτη, Nιόβη Κρητικού, Στράτος Χαλκιώτης
Ο Αριστομένης Κατσούλας στην έκθεση «Εν σώματι» αναδεικνύει την ανθρώπινη μορφή με έντονη χειρονομία, ελευθεριακή θέαση και εκρηκτική διάθεση που προκύπτει μέσω της χρωματικής του παλέτας και της προσωπικής του γραφής, που κινείται γύρω από το ρεύμα του εξπρεσιονισμού. Η έκθεση αποκρυσταλλώνει τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης ερεθίζει τις αισθήσεις μας μέσα από τον αισθησιασμό και την ευαισθησία των γυμνών σωμάτων.
Η χρήση των χρωμάτων στο έργο είναι σαν μια συμφωνία κοντράστων, όπου οι αντιθέσεις και οι έντονες αποχρώσεις συνδυάζονται για να δημιουργήσουν πλούσιες εικόνες με συναισθηματική φόρτιση, συγκινησιακή ατμόσφαιρα και την μυσταγωγία που διέπει τον ερωτισμό. Ο δημιουργός επιλέγει, συνειδητά, χρώματα που αντικατοπτρίζουν όχι μόνο την εξωτερική πραγματικότητα αλλά και την εσωτερική ψυχολογία των μοντέλων του.
Τα γυμνά του αντιμετωπίζονται, στο έργο, ως πορτραίτα. Κάθε σώμα φέρει τα δικά του χαρακτηριστικά που μας μεταδίδουν τον αυτόνομο χαρακτήρα τους. Βρίσκονται μόνα ή σε ζευγάρια και αποτυπώνουν την ελευθερία αλλά και την ευαισθησία που διακρίνει τον καλλιτέχνη. Κάθε πινελιά, κάθε χειρονομία, συντελείται με λεπτομερή προσοχή και δυναμισμό, προσδίδοντας στα έργα μια ζωντανή διάσταση με κίνηση που προσδίδει μια αίσθηση τραχύτητας ή δόνησης. Η χειρονομία, εδώ, γίνεται γλώσσα και το σώμα γίνεται μέσο έκφρασης ενός παρατηρητή που αιχμαλωτίζει εικαστικές στιγμές.
Οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις εντείνονται από τις λίγες ή πολλές γραμμές των περιγραμμάτων του, που είτε μπλέκονται σε μια ενιαία σιλουέτα, είτε ηρεμούν η μια πλάι στην άλλη, αναπτύσσοντας αφηγήσεις ηδονής σαν στιγμιότυπα ερωτικού περιεχομένου. Ο Αριστομένης παρασύρει τον θεατή σε έναν κόσμο αισθησιασμού, προσφέροντας μια ενδιαφέρουσα αλλά και ανοιχτή εκδοχή της ανθρώπινης σχέσης με το σώμα.
Με τον τρόπο αυτό, ο εικαστικός, καταφέρνει να δημιουργήσει σκέψεις και να αναδείξει την ομορφιά της ανθρώπινης μορφής, με έναν φυσικό αλλά συνάμα εκφραστικό τρόπο. Στο σώμα ο Αριστομένης Κατσούλας, βλέπει παράθυρα της ψυχής, της έκφρασης και του αισθησιασμού, προσκαλώντας τον θεατή να εξερευνήσει ο ίδιος την ευαισθησία που κρύβεται πίσω από κάθε πινελιά.
Νιόβη Κρητικού
Από Δ ή Σ. Γ.- φίλο και συλλέκτη.
Τα έργα της παρούσας έκθεσης του εικαστικού Αριστομένη
Κατσούλα, αποτελούν αποκυήματα ζωγραφικής δεινότητας και
απαυγάσματα εκφραστικής ωριμότητας.
Διατηρώντας την σχεδιαστική του ιδιοτυπία και τη μοναδική
έκταση και ένταση της παλέτας του, χαρακτηριστικά που
εντάσσουν τον καλλιτέχνη πρωτοποριακά στους συγχρόνους
του, καταφέρνει να αφιχθεί στον καμβά του ως ιδαλγός που
αναζητεί και ευρίσκει την πλήρη απεικόνιση και το ολόκληρο
νόημα.
Αυτό το δίπτυχο επίτευγμα, οδηγεί την θέαση σε υψηλά ύψη
και σε βαθειά βάθη και τον θεατή σε μοναδική αισθητική –
νοητική πύκνωση.
Αυτοί οι πίνακες δείχνουν γυμνούς ανθρώπους είτε κατά
μόνας είτε μαζί. Ας προχωρήσουμε στα ενδότερα.
Στην είσοδο μας υποδέχεται το Γυμνό.
Το γυμνό είναι ένα πολύσημο γεγονός. Δεν είναι έλλειψη
ενδύματος, ούτε ξεγύμνωμα. Είναι η ίδια η ύπαρξη στην
πρωτογενή αυθεντικότητά της. Το Γυμνό δεν ντύνεται και δεν
κρύβεται Το Γυμνό φανερώνει τα σώματα, τα γυμνά σώματα
2
2
φανερώνουν τους ανθρώπους, οι γυμνοί άνθρωποι
φανερώνουν το υλικό της ουσίας τους. Το Γυμνό είναι εκεί
και είναι παντού, δεν κοιμάται, ξαγρυπνά κάτω από δάχτυλα
που το πλανεύουν, αναστενάζει στον βρυχηθμό του
ακάλεστου, λιώνει στο φύσημα της ανεμόεσας ανάσας, σκιρτά
στο πέρασμα της ιδέας, ηχεί λόγο δοξαστικό στην αγκαλιά του
εύφορου. Το Γυμνό είναι πολύ και στο άνοιγμα του άλλου
γίνεται περισσότερο, δεν κρυώνει, ζεσταίνεται στις χούφτες της
σημασίας. Το Γυμνό δεν είναι όμορφο, όμορφο είναι το
ντυμένο. Το Γυμνό είναι Ωραίο, γιατί είναι Αληθινό.
Το Γυμνό αυτό είναι δικό μας. Η γύμνια μας ψάχνει να βρει το
συνεγώ μας. Οι γύμνιες αγκαλιάζονται, φιλιούνται,
συνουσιάζονται, τα Γυμνά απέναντί μας, είναι ζωντανά, έχουν
καταγωγή, ομιλία, ψίθυρο, γέλιο, κλάμα, παρουσία που
παλεύει την απουσία. Το Γυμνό αυτό είναι δικό μας όταν
έχουμε υπάρξει γυμνοί.
Στον διάδρομο ενδιαιτάται το Σώμα.
Το Σώμα εδράζεται στην αυτάρκειά του. Δεν φοβάται τη
μοναξιά του, απολαμβάνει την ελκυστική μοναδικότητά του
Ποζάρει στην αυτοπεποίθηση της οριστικής έγκλισης. Ξέρει ότι
σημαίνει καθαυτό. Το Σώμα είναι ενιαίο και αδιάσπαστο. Έχει
επίγνωση της ενότητάς του, της σωτήριας αποστολής του να
ζήσει καθ’ ολοκληρίαν. Το σώμα το ίδιο είναι ο τόπος του και
3
3
στον χρόνο είναι αδιάπτωτο. Λάμπει στην μονήρη ησυχία της
αυτοδύναμης πλαισίωσής του από το κάδρο, τόσο
αδιαπραγμάτευτο, όσο όμως και διαθέσιμο στην πρόσκληση
για έξοδο και περιπέτεια. Όντως, αυτό το Σώμα δεν φοβάται
να εξέλθει από το κάδρο, δεν αρνείται τις παρέες, δεν διστάζει
να γίνει προμηθευτής του αναμενόμενου, να προσκρούσει
στην άφιξή του, να το αγκαλιάσει. Το Σώμα είναι σίγουρο. Έχει
συλλέξει παρελθόν, έχει εντρυφήσει στο δέρμα του, έχει μάθει
να δίνεται, να ωθεί και να ωθείται, να φλέγεται, να τελειώνει.
Στο εσωτερικό συναπαντώνται τα Γυμνά Σώματα.
Τα Γυμνά Σώματα, ενώ είναι κλειστού χώρου, συγχρόνως είναι
εδώ, εκεί, πιο πέρα, είναι παντού, τόσο γυμνά που γίνονται
αόρατα, μόνο το εξασκημένο μάτι της Τέχνης τα βλέπει. Όταν
τα Γυμνά Σώματα συναντώνται δεν μιλούν, πράττουν με την
τεχνική της γύμνιας τους. Λοξή ματιά, τίναγμα δικέφαλου,
πέταγμα βραχίονα, ψήλωμα μηρού, φλόγωση στήθους, αχ!,
άλλο – παρθήκανε, πλέουν στο υγρό στοιχείο τους. Συνεύρεση
παροξυσμική. Εμπεριέχει και εμπεριέχεται. Καμιά ντροπή,
κανένα τέχνασμα, τίποτε λιγότερο. Είναι η ηδονή
αστράπτουσα, Ιερουργημένη στο αμοιβαίο του πόθου και του
πάθους. Αγνή όπως όταν ήταν πρωτόπλαστη. Χωρίς καμία
στερητική συγκάλυψη. Δεινή στη δύναμη της τόλμης της,
σοφή στη μαρτυρία της γνώσης της. Ο έρωτας εδώ είναι
4
4
ώριμος, κατοικημένος, γι’ αυτό δυνητικά ασύδοτος, βιωμένος
από τα ίδια τα Γυμνά Σώματα στη ζωγραφική τους απόδοση.
Δεν προσφεύγει σε κρύφια ενδεχόμενα, θολού θόλου ή
σκιερού ημίφωτος. Εσωτερικό ολόφωτο καταυγάζει την θερμή
γύμνια του έρωτα, την δένει στο χώμα και την ανεμίζει στον
πόντο, την φωτίζει ασύστολα, πυρφόρα ανάδυση από το
χώμα της γης στο χρώμα του γήινου και από εκεί ως την
εκτίναξη του εγώ της. Ο έρωτας εδώ είναι πολύς και θεϊκός.
Ύστατη η κραυγή του της συν – ικανοποίησης των Γυμνών
Σωμάτων στα αστρικά σμιξίματα της Συν – Ουσίας.
Στο εξωτερικό των έργων.
Τι ατέλειωτη φόρτιση, πρόσχαρη και γλυκιά, μπορεί να γίνεται
η Τέχνη με τα μέσα της που εδώ είναι το Χρώμα και η
Σύνθεση!
Το Χρώμα είναι, λες, του Αριστομένη, δικό του, σαν να το έχει
ιδιοποιηθεί έως ανάπλασης του πλασμένου, σαν τα πινέλα του
να βυθίστηκαν στο μοναδικό μιας σπάνιας υπόστασης. Το
Χρώμα είναι θερμό και ψυχρό – ρευστό και πυκνό – πεδινό και
ορεινό – ικανό να σημαίνει την χοϊκή προδιάθεση των
Σωμάτων και τα ποικίλα σημεία της ενδοτικότητάς τους.
Βάφοντας ο καλλιτέχνης τα σώματα στην μνήμη του, λες ότι
ανιχνεύει αδρά χρωματικές εναποθέσεις στο γυμνό, σύμφωνα
με την τεχνική των fauve, η οποία επινοήθηκε τότε για να μη
5
5
πεθάνει ποτέ, αλλά και πάλι αλλιώτικη, όχι όπως, ας πούμε,
των προοιμιακών fauve ζωγράφων, το εξωτικό – νηφάλιο του
Γκωγκέν, το περιγραφικό – λεπταίσθητο του Σεζάν, των κυρίως
fauve ζωγράφων, το πυκνό – ασαφές της τσιγγάνας του
Ματις, το πειθήνιο – ανένδοτο του Βλαμένκ, το ορχηστρικό –
ελευθεριάζον του Ντεραίν ή των μετά τους fauve ζωγράφων,
όπως στο ένοχο του παραστατικού ερωτισμού του κλασικισμού
ή το δειλό του προσκαλεστικού ερωτισμού των ρομαντικών.
Τα Γυμνά Σώματα στα παρόντα έργα, είναι υπέροχα
χρωματισμένα στα διδάγματα των fauve, αλλά όλως
εξαιρετικά. Εδώ το fauve γίνεται: το μπεζ του βιβλικού
χώματος που του εμφυσήθηκε ζωή ή το μαύρο της γενναίας
εγκαρτέρησης του άλλου ή το φαιό της αβέβαιης πορείας μιας
ενατένισης, ή το ροζ – κόκκινο – μπλε σωμάτων που χαίρονται
την παρέα τους, ή … ή … Χρώμα σε Σώμα απέραντο,
φορτισμένο, ηλεκτρισμένο, αγκομαχούν, πρόθυμο να
ερευνήσει και να ερευνηθεί, φοβερό fauve τότε που
επινοήθηκε και έζησε πολυδύναμο, αλλά που η σύγχρονη
πραγματική ζωή το ανακαλεί στην αγριότητα της γύρω
πολυπλοκότητας, όμως η Τέχνη, σ’ αυτά εδώ τα έργα,
επικυρώνοντας την διαχρονική πλαστικότητά του, το μαλάσσει,
το προς – οικειώνεται, το εξανθρωπίζει και το νοηματοδοτεί.
Το χρώμα λοιπόν είναι κυρίαρχο. Αυτό καθορίζει τα σώματα,
την διακριτότητά τους και τον εαυτό καθενός. Τα περιγράμματα
των σωμάτων είναι χρωματικά, δεν υπάρχουν όρια με
6
6
γραμμική χάραξη. Όπου τελειώνει ένα Χρώμα, εκεί τελειώνει
και ένα Σώμα και το τελειωμένο Σώμα είναι πλήρες να
υπάρξει, αυτοδύναμο, εύσαρκο και ευυπόληπτο, να δράσει
πάνω στον καμβά είτε μόνο είτε με άλλα Σώματα. Και ως μόνο
να προκαλέσει, να προσκαλέσει, να ρωτήσει ή να απαντήσει,
να επιβεβαιωθεί ή να διαψευσθεί. Ό,τι και αν κάνει θα είναι
ξέχειλο από μία χρωματική τελειότητα, Μαζί με άλλα Σώματα,
ώ!, τώρα ανοίγονται οι διαστάσεις των συναντήσεων, των
συναλλαγών, των τεμνόμενων τροχιών, των άπειρων συν,
Χρώμα με Χρώμα, Σώμα με Σώμα, Άνθρωπος με Άνθρωπο,
ώ!, τώρα ο ζωγράφος Συνθέτει
Οι Συνθέσεις σ’ αυτά τα έργα είναι με τον τρόπο τους
μνημειώδεις, μολονότι λιτές και ελεγχόμενα μίνιμαλ. Πλέον,
βαδίζουμε σε άλλα πεδία. Τα Σώματα κινούνται συνέχεια,
ψάχνονται. Όταν φθάνουν στον πίνακα, έχουν ήδη βρεθεί και
δρουν στο συναπάντημά τους. Ο ίδιος ο εαυτός τους είναι ο
χώρος της δράσης τους, δεν υπάρχει τόπος στους πίνακες. Τα
Σώματα περπατούν σε εσωτερικά τοπία. Περπατούν στη
μόχλευση, στην απαίτηση της επαφής, … μ’ αρέσεις, σε θέλω,
σε ποθώ, πάρε με. Η Σύνθεση γίνεται ερωτική σε όλα και
καθόλα. Οι χρόνοι συμφύρονται. Τα Σώματα συλλαβίζουν με
κολλητά χείλη, γίνονται μοναδικό διάνυσμα ενός λεπτού
αιώνων. Αυτή η ιδεατή συγχρονία στο άτοπο τοπίο, μήπως
είναι άραγε ενθύμηση από τον φουτουρισμό; Ίσως, αν και ο
7
7
ανθρωποκεντρισμός δεν το επαληθεύει. Ωστόσο, κάτι
αόριστα και υποδόρια φουτουριστικό ψηλαφείται στην
Σύνθεση.
Τα ερωτικά Σώματα λοιπόν συνθέτουν την λειτουργία του
ερωτισμού τους. Το χρονικό του τελετουργικού είναι
συναρμοσμένο από πίνακα σε πίνακα. Όταν τα Σώματα δεν
είναι ένα, δεν είναι δύο ή τρία … είναι πολλά. Το καθένα έχει
την ικανότητα, συνευρισκόμενο με τα άλλα, να
πολλαπλασιάζεται, να γίνεται περίπτωση κάποιου άλλου
σώματος, απόντος από τον πίνακα, αλλά παρόντος στις
αναγνωρίσεις του θεατή.
Η Σύνθεση δεν είναι υποκειμενική. Κοινωνικοποιείται.
Ακόμη και όταν ο Σώμα είναι ένα, αυτό εκφέρει λόγο,
συστήνεται, αφηγείται την ιστορία του, αποκαλύπτεται,
δηλώνεται, κάπου μας συναντά, μπαίνουμε στον πίνακα,
συμβιώνουμε.
Η Σύνθεση δεν είναι υποκειμενική. Κοινωνικοποιείται.
Μα βέβαια! Διότι η Σύνθεση βγάζει σε έναν ονειρικό κοινό
τόπο. Στον εξπρεσιονισμό. Πόσο δυναμικά σημαίνουσα είναι η
απάλειψη των χαρακτηριστικών των προσώπων! Πόσο οι
σκελετικές παραμορφώσεις τους τα συνδέουν με το
εξωμορφικό πρωτόλειο! Πόσο άναρχη γίνεται η συμπαράθεση
των Σωμάτων, όταν κοχλάζει ο βρασμός της επιθυμίας τους!
Η περιδίνιση του Σώματος που τονίζει το αμφίθυμο ή το
πολύθυμο του πόθου, πόσο περιστροφική μπορεί να γίνεται
8
8
περί το άυλο εκτόπισμα των ροών! Το Σώμα που στήνεται για
να δηλώσει ανένταχτη ένταξη στο κάδρο και να οδηγήσει σε
αφηγηματική πρόσληψη. τον θεατή, υπαινίσσεται ή διαδηλώνει
λογομαχίες και διακρίσεις διαγράφοντας την μορφή και
προτείνοντας την ορμή στην απόδοση του θέματος που,
πάντως, ενθυλακώνει και κάποιο ψυχικό συμβάν.
Μα βέβαια! Διότι ο Αριστομένης Κατσούλας ανακαλεί τον
εξπρεσιονισμό δημιουργικά. Τον υπηρετεί και εξ – υπηρετείται
από αυτόν, ώστε να δώσει στο Ερωτικό Σώμα την πρωτο –
τύπωση του αρχαϊκού εδωλίου. Την καθολική πρωτέργεια του
Γυμνού. Τη δυναμική του εικαστικού σύγχρονου, που είναι
ανθρωπομορφικό, μαζί και αφαιρετικό. Που είναι
εξπρεσιονιστικό, κοντά στην άποψη της αμερικανικής Σχολής
του «Εξπρεσιονισμού της Δράσης», αλλά και με απόσταση
που προτρέπει στην Σκέψη. Θέλω να πω, ότι τα συγκεκριμένα
έργα αναφωνούν έναν αντίλογο, στην αισθητικά βουβή και
κοινωνικά κακόηχη μονολογία του νέο – πουριτανισμού που
θεσμοθετείται από το ευνουχιστικό political correct και
σκούζει ότι το άτομο που χαίρεται τον έρωτα ελεύθερα και
απενοχοποιημένα είναι a priori κακοποιητικό ή/και
κακοποιημένο. Η εξιλεωτική μέθεξη των Σωμάτων σε αυτούς
τους πίνακες που ερωτεύονται την γύμνια τους υπερήφανα
και συνάνθρωπα, είναι ένα εκπληκτικό εξαγόμενο
συνιστώμενου political un – correct.
Από Δ ή Σ. Γ.- φίλο και συλλέκτη.
Ο Αριστομένης Κατσούλας έχει την ματιά και το χέρι του εικαστικού – μάστορα στο σχέδιο
και τον εξπρεσιονισμό. Καταγράφει και αναδεικνύει στον καμβά, μεσσηνιακά τοπία και
ερωτικά γυμνά. Η φύση και η γυναίκα για εμάς – η μελέτη και η αποτύπωση για αυτόν. Στην
παρούσα έκθεση το σημαντικό στοιχείο δεν είναι άλλο από την ευκολία και την απλότητα,
αποτέλεσμα πείρας δεκαετιών στην αποτύπωση της γυναικείας έξαψης, του έρωτα, της
επαφής. Ο καλλιτέχνης δεν περνά φάση χρώματος ή μορφής ή στυλ. Ο Κατσούλας
αναγνωρίζεται και αναγνωρίζει μέσα από τον ανόθευτο, καλά γνώριμο σε αυτόν,
εξπρεσιονισμό και το άρτιο του σχέδιο.